“Hasretinden Prangalar Eskittim”, “Ay Karanlık”, “Sevdan Beni”, “Suskun” ve “Akşam Erken İner Mapushaneye” isimli şiirlere imza atan Ahmed Arif’in vefatının üzerinden 30 yıl geçti.
AHMED ARİF KİMDİR
“Terketmedi sevdan beni/ Aç kaldım, susuz kaldım/ Hayın, karanlıktı gece/ Can garip, can suskun/ Can paramparça…/ Ve ellerim, kelepçede/ Tütünsüz uykusuz kaldım/ Terketmedi sevdan beni…” üzere unutulmaz dizelere imza atan şair, 21 Nisan 1927’de Diyarbakır’da dünyaya geldi.
Asıl ismi Ahmet Önal olan Ahmed Arif, Şimdi 2 yaşındayken annesi Sare Hanım’ı kaybetti.
Ahmed Arif, Kerküklü babası Arif Hikmet’in memuriyeti münasebetiyle ilkokulu Siverek’te bitirdi. Diyarbakır’da başladığı ortaokulu Urfa’da tamamlayan Arif, yatılı okuduğu Afyon Lisesini ise 1945’te bitirdi.
Şiir yazmaya ortaokul yıllarında başlayan Arif’in edebiyata ilgisi Afyon Lisesi’ndeyken iyice arttı. Usta şair, bir açıklamasında şiire ilgisini şu sözlerle aktarmıştı:
“Yıl 1943 olmalı. Taş çatlasa 16–17 yaşındayım. Durmadan şiir yazıyorum. Bir mecmua, Seçme Şiirler Demeti ismiyle kuşe kağıda basılıyor. Bir sayfanın sol başında Neyzen Tevfik, sağ başında Ahmed Arif. Ben, Neyzen Tevfik’in torunu yaşındayım olağan o vakit, hatta daha da küçük. Bir de 10 lira geliyor bana mecmuadan, telif hakkı. Düşünün, babam bana ayda 5 lira gönderebiliyor. O yüzden 10 lira büyük paraydı o vakit için.”
Arif’in birinci şiirleri 1942’de Afyon Halkevi yayın organı Taşpınar mecmuası ile Millet mecmuasında yayımlandı.
Liseden sonra askerlik vazifesini tamamlayan Arif, 1947’de Ankara Üniversitesi Lisan ve Tarih Coğrafya Fakültesi İdeoloji Kısmına kaydoldu. Ahmed Arif, 1948’de Merkez Bankası’nda memuriyete başlayarak hem çalışıp hem okudu.
“HASRETİNDEN PRANGALAR ESKİTTİM”
Ahmed Arif, biçimini yansıtan şiirleri 1948’de yayımlatmaya başladı. Attila İlhan’ın düzenlediği “Rüstemo” başlıklı şiiri, Varlık mecmuasının yayımladığı “Şiirler-1948” antolojisinde yer aldı.
Tıpkı yıl, “Bir Akşamüstü” isimli şiiri, tek sayı çıkan Meydan mecmuasında yayımlanan Arif, sonraki yıllarda İnkılapçı Gençlik, Yeryüzü, Seçilmiş Öyküler, Soyut, Yeni Ufuklar, Türk Solu, Kaynak, Militan ve Papirüs isimli mecmualarda yazdı.
Başarılı şair, siyasi görüş ve aksiyonları sebebiyle 1951’de tutuklandı. Üniversite tahsilini yarıda bırakmak zorunda kalan Arif, memuriyet hakkını da yitirdi. Arif, 7 Ekim 1954’te hür kaldıktan sonra, kamu nezaretinde geçirmesi gereken süreyi Diyarbakır’da tamamlayarak tekrar Ankara’ya döndü.
Fikret Otyam’ın röportajlarına şiirlerinden kesimler almasıyla, 1950’li yılların sonlarında ünü iyice yaygınlaşan şair Arif, Öncü ve Halkçı gazetelerinde düzeltmenlik, teknik sekreterlik ve gazetecilik yaptı.
Ahmed Arif, 1967’de Aynur Hanım’la dünya meskenine girdi.
Başarılı şairin, “Hasretinden Prangalar Eskittim” isimli kitabı 1968’de basıldı. Bir röportajında kendisi hayattayken yayınlanan kitabın ismine değinen Arif, şu bilgileri vermişti:
“Bunu anlatmak gerçek mu bilmiyorum. Çok ferdî, duygusal bir şey, artık anı olmuş. Kitabımın ismini ‘Dört Yanım Puşt Zulası’ koymuştum fakat kardeşim buna mani oldu. Bana, ‘Kitabına bu türlü bir isim koymaya hakkın yok. Seni 15 yaşındaki çocuklar, kızlar taparcasına seviyor. Sen bununla ola ki burjuvazinin tuzaklarını söylüyorsun. Ancak şu da var, o çocuklara hürmet duymalısın. Hatta bu ismi, bir şiirine bile verme. Mısra olarak kalsın.’ dedi. Düşündüm, kardeşime hak verdim. Madem o denli, kitabımın ismi ‘Hasretinden Prangalar Eskittim’ olsun, dedim.”
Günümüze kadar tekraren baskı yapan kitap, Türkiye’de en çok basılan ve okunan eserler ortasında yer aldı.
ŞİİRLERİ ÜNLÜ İSİMLER TARAFINDAN SESLENDİRİLDİ
Ahmed Arif bir röportajında “nasıl yazıyorsunuz” sorusunu ise şu sözlerle yanıtlamıştı:
“Yazıyorum denmez buna. Ben şiiri başımda, yüreğimde bitiriyorum. Sonra bir gün oturup kabataslak kaleme alıyorum. Üç ya da beş yerinde düzeltme yapıyorum. Göze çarpan bir aksaklık varsa ya da yeni bir çağrışım varsa onu değiştiriyorum, o kadar… Bu bakımdan bana halk ozanı derlerse, onur duyarım. Küçümsemem. Hani ne diyorlar, irticalen…”
Oğlu Filinta’nın doğumuyla 1972’de baba olan usta şair, 1977’de gazetecilikten emekli oldu.
Ahmed Arif, 2 Haziran 1991’de kalp yetmezliği sonucu Ankara’da hayatını kaybetti. Cenazesi sonraki gün Maltepe Mescidi’nden kaldırılarak Cebeci Mezarlığı’nda toprağa verildi.
Toplumsal gerçekçi 1940 neslinin son şairlerinden Ahmed Arif’in vefatından sonra şiirleri oğlu tarafından derlenerek “Yurdum Benim Şahdamarım” ismiyle 2003’te basıldı.
Arif’in şiirlerinin pek birden fazla bestelendi ve Ahmet Kaya, Zülfü Livaneli, Fikret Kızılok, Edip Akbayram, Cem Karaca, Moğollar tarafından yorumlandı. Cemal Süreya’ya yazdığı mektuplar “Cemal Süreya’ya Mektuplar”, Leyla Erbil’e yazdığı mektuplar ise “Leylim Leylim” ismiyle Arif’in vefatından sonra basılarak okuyucuyla buluştu.
“UMUDUN, İNCELİĞİN, KORKUSUZLUĞUN ŞİİRİ”
Yakın arkadaşı Cemal Süreya, Ahmed Arif’i şu sözlerle anlatmıştı:
“Doğu Anadolu beşerinin harikulade materyalini korkusuz bir lirizm içinde önümüze yığıyor. Sonra bütün Anadolu insanına gerçek yayıyor onu. Pir Sultan Abdal’ı, Urfa’lı Nazif’i, Köroğlu’na, Bedrettin’e bağlıyor…
İmge onda hudutlu bir öge değil, bir bakıma şiirin kendisi, bütünü. O denli ki bütünüyle vardır onun şiiri. Sözler ait oldukları kavramları aşan ve daha geniş durumları kavrayan bir nitelik gösteriyor. Şiirin bütünü içinde kullanılmış birtakım düz kelamlar, inanılmaz bir çarpıcılık, bir imge yeteneği kazanmaktadır Ahmed Arif’te. Öte yandan, şiirin içinde birer ikişer sözlük mısralar halinde akan bu kelamlar, biçim istikametinden de değer kazanmaktadır. O denli ki, bizatihi doğan ve yalnız Ahmed Arif’e mahsus zımnî bir aruz üzere bu kelamlardan bütün şiire bir müzik yayılmakta ya da bütün şiir çekidüzenini onlarda bulmaktadır.”
Şair ve müellif Gülten Akın, usta şairden şöyle bahsetmişti:
“Ahmed Arif’in şiirine, umudun, inceliğin, korkusuzluğun şiiri demişler. Ekleyeceğim; Onun şiiri, onurun ve alçak gönüllülüğün, derinliğin ve yalınlığın bile şiiridir. Bu özellikler sonradan edinilmiş değil, doğulunun klasik özellikleridir. Akıl ve yürek bir olmuştur. Hayat, en acı, en umutlu deneylerini sermiştir. O şiirler yazılmıştır. Ahmed Arif’in şiiri baştan sona somut gerçeklere dayanan bir şiir. Güç bir şiir. Fakat, tek bir kere kekelemeden, tek bir kere biçim, lisan, anlatım sorunu çekmeden, benzetmelerin, imgelerin en özgürünü bula kullana yazmış. Eşsiz bir ozan.”
Şair ve muharrir Nihat Behram ise Ahmed Arif’in şiiri için “Şiirindeki anlatım biçimini ve söyleyişi etkileyen, halk lisanı ve halk şiiridir. Onu bir bakıma kelamlı halk şiirinin yazıya geçen ve ufuklarını genişleten bir sıçrama noktası sayabiliriz. Şiirinin yapısında aşiret töreleriyle yetişişinin ve hassaslığını halk duyarlığından asla soyutlamayışının derin izleri görülür. Şiiriyle günlük yaşantısının aynılığını doğuran da budur. Ahmed Arif’te yaşantıyla şiir bir ince telde korkusuzluk ve umutla birleşir.” tabirlerini kullanmıştı.
Ensonhaber
