Geleceği şekillendirecek teknoloji olarak kabul edilen ve başta sinema olmak üzere dünyada artık birçok alanda kullanılan sanal gerçeklik (VR-Virtual Reality), uygulamasının en yeni kullanım alanlarından biri de tıp eğitimi. Almanya’da tıp derslerinde kullanılmak ve hastaların yazgısını tayin edecek kıymetli kararlar öncesi onları bilgilendirmek emeliyle geliştirilen sanal gerçeklik uygulaması “Forsina”, artık Türkiye’de. Uzaktan eğitime geçilmesinin akabinde tıp eğitimi için geliştirilen Forsina, 85 kişilik bir yazılım grubu tarafından, son teknoloji kullanılarak Almanya’da Heidelberg ve Köln üniversitelerinin katkılarıyla geliştirilen sanal gerçeklik anatomi ve tomografi (CT) programı.

Program, tıp eğitiminde kaliteyi ve akılda kalıcılığı artırmak, öğrenme mühletini kısaltmak ve kadavra kullanımını en aza indirmek maksadıyla hazırlandı.
Sistem, sanal gerçeklik (VR) gözlüğü ile kullanılabileceği üzere öğrenciler tarafından rastgele bir bilgisayar ve tabletten de 2D olarak kullanılabiliyor.
Ayrıyeten radyoloji (CT) tarafında kadavra tomografileri üzerinde çalışılabileceği üzere gerçek hasta tomografileri de sanal gerçeklik sistemi ile kullanılabiliyor.

Kadavra uygulamasını bitirecek sanal gerçeklik teknolojisi

Sanal gerçeklik uygulaması sayesinde anatomi derslerini kadavraya muhtaçlık duymadan ekrandan seçilen bayan yahut erkek modellerle yapmak mümkün oluyor. Bu uygulama sayesinde insan vücudunu kaslardan damarlara, organların iç ve dış yüzeylerinden öbür dokularına kadar incelemek mümkün. Kadavra ve modellerle yapılan klâsik eğitimlere oranla maliyet ve müddet tasarrufu da sağlayan uygulama, öğrencilere ya da tabiplere nazaran kişiselleştirilip düzenlenebiliyor.

“Birçok şeyi bu sistemin dışında görmek mümkün değil”

Sanal gerçeklik uygulaması Türkiye’de kullanan birinci kişi olan İç Hastalıkları ve Gastroenteroloji Uzmanı Prof. Dr. Mehmet Sait Buğdacı, tıpta en büyük sorun yaşanan dersin anatomi olduğunu ve öğrencilerin üç boyutlu manzaraları algılamakta zahmet yaşadığını söyledi.

Öğrencilerin cerrahide anatomik yapıyı algılaması ve sonradaki devirlerde yapacağı bütün süreçlerde bu anatomik yapıyı üç boyutlu olarak algılaması için üniversitelerde çoklukla kadavralar kullanıldığını hatırlatan Buğdacı, “Bu sistem kadavra sürecini ortadan kaldırmış oluyor. Kadavra üzerinde çalışmadan bu sistem ile insan anatomisinin bütün ayrıntılarını görmek mümkün. Doğal sistemin trendi buranın ötesine gidecek. Bundan sonra hastalıklara ilişkin ayrıntılar da eklenecek. Örneğin, beyinde bir tümör çıkacak, mesela hipofiz bezinde. Akromegali dediğimiz bir beyin tümöründe el parmaklarında irileşme, yüzde kabalaşma, alnın öne çıkması, çenenin büyümesi birtakım değişikler meydana geliyor. Bu sistemde, beyinde küçük bir tümör çıkacak, barizleşen bölgeler ortaya çıkmaya başlayacak. Modelin üzerinde bütün hastalıklar 3 boyutlu olarak görülmüş olacak. Birçok şeyi bu sistemin dışında görmek mümkün değil.” diye konuştu.

Buğdacı, anatomi eğitiminin 2 yıl sürdüğünü belirterek, şunları kaydetti:

“Bunun kıymetli nedeni 3 boyutlu yapıyı anlatmak için girişilen tali yollardır. Bu tali yollar VR sistemi ile by-pas edilerek katalize edilmektedir. Emsal formda öteki branşlarda da bu sistemin geliştirilmesi sonrası klinik bilimler de işitsel baskın sistem eğitimi yerine görsel yüklü bir eğitim modelinin yerleşmesi birebir durumu sağlayacaktır. VR teknoloji ve de geçmişin imkansızlıklarından arınmış yeni eğitim sistemleri katalizör rolü üstlenmektedir. Genel manada pratisyenlik sistemini temel alan geçmiş eğitim sisteminin misyonunu tamamladığı kanaatindeyim. Bilhassa 6. yıl yani internlik devri klinik uygulama periyodu olsa da pratikte atıl işlemektedir. Yeni eğitim sistemi ile 5. yıl faal eğitimle katalize edilebilir. Sonuçta 4 yıl temel eğitim ve sonrasında uzmanlık eğitimi verilmelidir.”
Buğdacı, sistemi kullanmanın dinleyici açısından çok kolay olduğunu dikkati çekerek, öğrencinin bilgisayarına bu programı yüklemesinin ve VR gözlüğüne sahip olmasının kâfi olduğunu tabir etti.

“Farklı eğitim alanlarında kullanılacak”

Dersi verenin sistemi kullanabilmesi için bir müddet eğitim alması gerektiğini belirten Buğdacı, şöyle devam etti:

“Gerçeğe yakın bir imaj sağlıyor. Sanal bir sınıf oluşuyor bulunduğunuz yerde. Türkiye’de şimdi hiçbir yerde eğitim verilmemektedir, fakat bu bahiste ders alan öğrenciler yakın bir vakitte olacak. Koronayla bir arada teknoloji erkene gelmiş oldu. Bu teknolojik yapılar tahminen 10 yıl sonra gündemimize gelecekti. Artık koronadan sonra bu sistem daha da erkene gelmiş oldu. Birçok dalda bu sistem kullanılacaktır. Farklı eğitim alanlarında
kullanılacak. Bu sistemin kullanıcı açısından bir adaptasyon süreci gerekiyor.

Dersi verenin eğitim alması gerekiyor. Ortalama maliyet, yurt dışından geldiği için 1000 dolar.”

“Böyle bir sistemle eğitim almayı çok isterdim”

Sistemin kullananların 3 boyutlu bir alana girdiğini kaydeden Buğdacı, “VR gözlüklerinde yaşadığınız her şeyi burada da yaşıyorsunuz. Sinema sahnesine girmiş üzeresiniz. Keyifli bir alan, renkli bir dünyaya girmiş oluyorsunuz. Öğrencilik dönemimde bu türlü bir sistemi görmüş olmayı, eğitim almayı çok isterdim. Birçok yapıyı anlayamadığımızı bu sistemi gördükten sonra görmüş oldum. Tıp öğrencilerinin bu sistemi sahip olması gerektiğini düşünüyorum. ” sözlerini kullandı.

Buğdacı, sistemin taleplere nazaran güncellendiğini ve eklemeler yapıldığı söz ederek, öğrencilerin tüm dersleri kopyalayarak tekrar dinleme imkanına sahip oluğunu anlattı.

Uygulama ile insan bedenindeki organları en ince ayrıntılarına kadar incelemenin mümkün olduğunu vurgulayan Buğdacı, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Sadece başınızı eğip oraya uzanmanız kâfi yahut el aygıtlarıyla onlara dokunmanız kâfi. Aslında bu sistem muayene için de çok kıymetli olabilir. Hasta geldiğinde sorunun nerede olduğunu hastaya göstermek mümkün. Hastanın kendisini tanıması bakımından aslında muayene odalarında gelecekte olması gereken şeylerden biri. Hasta gözlüğü takıyor, organlarını elini uzatıp dokunabilecekmiş üzere görüyor. Düşünsenize Kovid’i anlatıyoruz. Korona önünüze
geldi. Canlı olarak hastaya, öğrenciye anlatabilirsiniz.”

Hürriyet